Nga, bất chấp những biện pháp trừng phạt từ phương Tây, đang chuẩn bị bước vào năm thứ ba của cuộc chiến với Ukraine với một nguồn thu từ bán dầu mà trước đây chưa từng thấy.
Theo đạo luật ngân sách được Tổng thống Nga Vladimir Putin ký thông qua hồi tháng 11/2023, nguồn thu của Moskva trong năm 2024 dự kiến đạt hơn 35 nghìn tỷ ruble (gần 394 tỷ USD), còn năm 2025 là gần 377 tỷ USD và năm 2026 là hơn 382 tỷ USD.
Đây là đà tăng đáng kể của Nga, sau khi nước này đạt mức doanh thu kỷ lục 320 tỷ USD trong năm 2023, dù phải chi tiêu đáng kể cho quốc phòng để phục vụ chiến sự ở Ukraine, đồng thời chống chọi với loạt lệnh trừng phạt chưa từng có từ phương Tây.
Phần lớn nguồn thu của Nga trong năm qua là lợi nhuận từ xuất khẩu dầu mỏ, dù phương Tây đã tìm mọi cách cản trở dòng chảy năng lượng của Moskva. Khi nguồn dầu thô và khí đốt xuất khẩu của Nga tới châu Âu sụt giảm mạnh, Ấn Độ, đối tác chiến lược của Washington, đã trở thành khách hàng lớn thay thế.
Năm 2023, doanh số bán dầu thô sang Ấn Độ của Nga đạt mức kỷ lục 37 tỷ USD, theo phân tích của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch (CREA). Lượng dầu Ấn Độ mua từ Nga đã tăng hơn 13 lần so với trước khi xung đột Ukraine bùng phát.
Một số giao dịch dầu mỏ giữa Nga và Ấn Độ được thực hiện công khai và trực tiếp. Windward, công ty trí tuệ nhân tạo về hàng hải ở Israel, cho biết các tàu chở dầu đã thực hiện 588 hành trình đi thẳng từ Nga đến Ấn Độ vào năm ngoái.
Tuy nhiên, một số chuyến hàng giao dịch giữa hai nước có đường đi phức tạp hơn. Pole Star Global, công ty giám sát vận chuyển ở Anh, đã theo dõi dữ liệu vận chuyển và phát hiện hơn 200 chuyến tàu chở dầu từ Nga chuyển hàng sang một tàu khác ở Vịnh Laconia của Hy Lạp, trước khi được chở tiếp tới Ấn Độ.
CNN cũng đã phát hiện những hoạt động thương mại phức tạp tương tự ngoài khơi cảng Gythio của Hy Lạp đầu tháng này. Hai tàu chở dầu neo đậu cạnh nhau ngoài khơi để chuyển hàng từ tàu này sang tàu khác. Cả hai đều lấy những lô hàng dầu từ Nga vài tuần trước đó.
Mỹ và các đồng minh phương Tây hồi cuối năm 2022 nhất trí thỏa thuận về áp trần giá dầu, cam kết không mua dầu thô của Nga với giá trên 60 USD mỗi thùng. Các quốc gia này cũng cấm những công ty vận tải biển và bảo hiểm của họ hỗ trợ cho những giao dịch dầu thô Nga vượt giá trần.
Đội tàu bóng tối, được cho là có khoảng 600 chiếc, đã được sử dụng để che giấu giao dịch và tối đa hóa lợi nhuận từ bán dầu thô Nga, với các biện pháp lách luật như tắt thiết bị định vị tàu trên biển. Nga cũng sử dụng Ấn Độ như một điểm đến quan trọng để tiếp tục xuất khẩu dầu mỏ, giảm bớt sức ép từ lệnh trừng phạt của phương Tây.
Một tàu chở dầu neo tại cảng Kozmino, vịnh Nakhodka, gần thành phố Nakhodka, Nga, tháng 12/2022. Ảnh: Reuters Một tàu chở dầu neo tại cảng Kozmino, vịnh Nakhodka, gần thành phố Nakhodka, Nga, tháng 12/2022. Ảnh: Reuters
Vai trò của Ấn Độ trong thương mại dầu mỏ toàn cầu cũng được phản ánh trong cách họ xử lý số dầu mua từ Nga. Một phần dầu thô Nga được tinh chế tại các nhà máy lọc dầu bên bờ biển phía tây Ấn Độ, sau đó xuất khẩu sang Mỹ và các nước tham gia áp lệnh trừng phạt dầu Nga.
Phân tích của CREA ước tính Mỹ là khách hàng mua các sản phẩm tinh chế từ dầu thô của Ấn Độ nhiều nhất trong năm ngoái, với tổng trị giá khoảng 1,3 tỷ USD. Các đồng minh của Mỹ cũng tăng đáng kể lượng sản phẩm dầu tinh chế nhập khẩu năm ngoái, với ước tính khoảng 9,1 tỷ USD, tăng 44% so với năm trước.
Các sản phẩm dầu tinh chế bên ngoài Nga không thuộc phạm vi điều chỉnh của lệnh trừng phạt phương Tây. Moskva được cho là đang tìm cách tận dụng lỗ hổng trên bức tường trừng phạt này để thu về nhiều tiền hơn từ bán dầu mỏ.
Giới phân tích nhận định lợi nhuận mà các bên có thể thu về từ những chiến lược tránh né lệnh trừng phạt sẽ rất lớn.
“Bạn đang nói về một thứ sinh lợi đáng kinh ngạc. Và các thương nhân cũng đối mặt với cám dỗ rất lớn để làm điều đó”, Ami Daniel, giám đốc điều hành Windward, nói.
Việc Ấn Độ mua dầu từ Nga không chỉ giúp giảm bớt sức ép từ phương Tây mà còn là một biện pháp để ổn định giá năng lượng toàn cầu. Trong khi Mỹ và các đồng minh của họ tiếp tục áp dụng lệnh trừng phạt, việc này có thể tạo ra thách thức mới đối với mối quan hệ quốc tế và các cuộc đấu tranh về quyền lợi thương mại.